NIESZCZELNE JELITO A DIETA I SUPLEMENTACJA

Zespół nieszczelnego jelita to stan, w którym jelito przepuszcza do krwiobiegu częściowo strawione białka i bakterie, które mogą zaburzać pracę układu immunologicznego i prowadzić do stanów zapalnych. W takiej sytuacji może dojść do rozwinięcia się niealergicznych nadwrażliwości na pokarmy, zaburzeń czynnościowych jelit a nawet do chorób autoimmunologicznych.

  Co to jest i jak powstaje?

O nieszczelnym (przeciekającym) jelicie (ang. leaky gut syndrom) mówimy, gdy w badaniu laboratoryjnym wykryty zostanie podwyższony poziom tzw. zonuliny. Zonulina jest białkiem, które moduluje przepuszczalność ścisłych połączeń pomiędzy komórkami w ścianie przewodu pokarmowego. W przypadku wzrostu stężenia tego białka dochodzi do rozluźnienia struktury jelita. W dużym uproszczeniu, przez takie nieszczelne jelito cząsteczki pokarmowe i bakterie mogą przedostać się do krwiobiegu wywołując nieprawidłową odpowiedź ze strony układu immunologicznego. Powstają kompleksy przeciwciał i białek, prowadzące do stanów zapalnych, nadwrażliwości pokarmowych czy nawet chorób autoimmunologicznych. Najczęstszą przyczyną nieszczelności jelit jest dysbioza jelitowa czyli nieprawidłowy skład ilościowy i jakościowy mikroflory jelitowej (bakterii, grzybów). Może być to spowodowane nieprawidłową dietą, stresem, nadużywaniem syntetycznych leków (zwłaszcza antybiotyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy inhibitorów pompy protonowej), niedostatecznym wydzielaniem enzymów trawiennych, niedoborem niektórych aminokwasów, pewnymi infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi, nadwrażliwościami pokarmowymi, SIBO, candidą czy nadmierną, skrajną aktywnością.

Z czym jest to powiązane?

Warto zwrócić uwagę na to, że znacząca cześć naszej odporności znajduje się w jelitach. Tkanka limfatyczna związana z błonami śluzowymi przewodu pokarmowego zawiera 70% limfocytów całego organizmu i tworzy złożony system odpornościowy. W rozwoju takiego systemu podstawowe znaczenie mają bakterie jelitowe, zasiedlające przewód pokarmowy. Szczelne jelito to nie tylko dobra odporność, ale to nasz ”drugi  mózg”, który odpowiada za nasz nastrój( w naszych jelitach znajduje się około 100 milionów neuronów), to ochrona przed alergiami czy chorobami auto immunizacyjnymi. Choroby powiązane z nieszczelnym jelitem to np.: choroby autoimmunologiczne, alergie, zaburzenia czynnościowe jelit, zaburzenia nastroju, problemy skórne, obniżona odporność.

Co szkodzi w diecie?

Dieta w przypadku nieszczelności jelita powinna być czasowo uboga lub nawet całkowicie pozbawiona lektyn. Lektyny to białka wiążące węglowodany. Ulegają wiązaniu z resztami cukrowymi glikoproteidów obecnych na powierzchni limfocytów, przyczyniając się do zlepiania komórek, co często prowadzi do ich aktywacji, a w konsekwencji do ich transformacji blastycznej. W przewodzie pokarmowy białka te niszczą warstwę śluzu, która jest niezbędnym środowiskiem dla żyjącej tam flory bakteryjnej i ochroną przed mechanicznym uszkodzeniem. Nie są one trawione i nie ulegają rozpadowi. Lektyny przyczepiają się do ścian jelita, powodując wzrost produkcji zonuliny (zonulina to białko biorące udział w regulacji przepuszczalności ścisłych połączeń pomiędzy komórkami ściany jelit (Tight junctions). Służy do oceny funkcji bariery jelitowej. Badanie zonuliny to nieinwazyjna metoda diagnostyczna. Wykonuje się je z kału. Podwyższony poziom zonuliny często występuje u osób cierpiących na choroby takie jak celiakia, cukrzyca typu I, reumatoidalne zapalenie stawów, stwardnienie czy inne jednostki połączone z autoimmunizacją. Wykonanie testu umożliwia zaplanowanie żywienia właściwego dla osoby z zespołem jelita przesiąkliwego. Norma: 61ng/ml ± 46 ng/ml.).

Lektyny roślinne stanowią część diety człowieka. Zawarte są przede wszystkim w owocach, warzywach, roślinach strączkowych( soja, fasola, soczewica, groch), nasionach słonecznika, pomidorach rybach, grzybach, wszelkich zbożach, czy orzechach ( np. arachidowych , ziemnych, czy migdałach ), oraz w  przetworach zbożowych. Są odporne na enzymy trawienne i dlatego pozostają aktywne biologicznie i w poważnym stopniu zakłócają homeostazę organizmu.

Najbardziej znaną i szkodliwą lektyną jest gluten obecny przede wszystkim w pszenicy, ale też w Zycie czy jęczmieniu. Przeciwciała powstałe w wyniku odpowiedzi układu immunologicznego na gluten atakują nie tyko jelita, ale często inne narządy. W takim wypadku mówimy o chorobie z autoagresji(autoimmunologicznej). Gluten czy inne lektyny mogą być zatem czynnikami prowadzącymi do nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego.

Również białko mleczne-kazeina-zwłaszcza z mleka krowiego niekorzystnie wpływa na szczelność jelit. Składnikiem nabiału szkodzącym jelitom jest kazeina A1. Kazeina występuje w dwóch odmianach A1 i A2, które różnią się jedynie pojedynczym aminokwasem w ich łańcuchu białkowym. Forma A2 jest uważana za oryginalną wersję beta-kazeiny. Forma A1 pojawiła się kilka tysięcy lat temu, gdy wystąpiła mutacja w europejskich stadach krów i ona jest właśnie niekorzystna. Brak formy A2 w obecnym mleku krowim to efekt krzyżowania krów w taki sposób, aby rodziły się bardziej mleczne jałówki. Doszło przez to do mutacji genetycznej, która zmieniła strukturę białek w mleku ( podobna sytuacja jak z pszenicą). Mleko kozie i owcze nie zawiera A1 beta –kazeiny, co czyni je bardziej bezpiecznymi dla układu pokarmowego i immunologicznego. Należy jednak pamiętać, że białka A1 i A2 są bardzo do siebie podobne co u niektórych osób może powodować  problemy. Jeśli nie chcesz rezygnować z nabiału, najlepszy będzie  organiczny: surowy , niepasteryzowany. Pasteryzacja działa niszcząco  na wiele cennych elementów pokarmu( enzymy, witaminy). Na nabiał należy jednak szczególnie uważać, gdyż często zawiera nie tylko niekorzystne proteiny, ale też antybiotyki czy hormony wzrostu.

Cukier  również może wywołać poważne spustoszenie w jelicie. Sprzyja rozrostowi drożdży, candidy i złych bakterii, które będą zwiększały przepuszczalność. Znaczna część spożywanych przez nas wraz z pokarmem lektyn nie stanowi zagrożenia dla naszego zdrowia. Niektóre lektyny obecne w pokarmie mogą chronić przed niektórymi chorobami nowotworowymi wykazując np. działanie cytotoksyczne (przeciwnowotworowe).
Na szczęście znaczna część lektyn, mogących nam zaszkodzić, ulega rozkładowi w procesach obróbki termicznej, doskonałym też sposobem na unieszkodliwienie lektyn jest kiszenie. Lepiej jednak wyeliminować produkty, które bogate są w niebezpieczne dla zdrowia lektyny.

Co pomaga?

Szczególnie korzystne na regenerację  błony jelita działają kiszonki( ogórki, kapusta, sok z kapusty) oraz naturalne związki  na których wzrastają dobroczynne bakterie  jelitowe ( np. cebula, czosnek, pomarańcza, banany). Oczywiście mile widziane będą dobrej jakości probiotyki, prebiotyki, i inne związki, które dobiera się indywidualnie na podstawie wyników badań. Glutamina stosowana w odpowiednich dawkach przynosi wiele korzyści dla zdrowia. Szczególnie istotna jest w uszczelnianiu jelit.  Wpływa również korzystnie na regulację odpowiedzi immunologicznej immunoglobuliny A(IgA). Immunoglobulina A jest przeciwciałem biorącym głównie udział  w obronie błon śluzowych i jest wydzielana w bardzo dużych ilościach. IgA ma znaczny wpływ na reakcje organizmu związane z nadwrażliwością pokarmową i alergiami. Dużą ilość glutaminy zawierają mocno wygotowane buliony. Glutaminę można również zakupić w formie suplementu.

Jakie podstawowe badania warto wykonać?

• Mikloflora jelitowa( ilościowy i jakościowy skład)
• Zonulina (marker rozszczelniania jelita)
• Nadwrażliwości pokarmowe IgG –zależne

Badania i terapia.

Niestety, domowy test buraczany na sprawdzenie szczelności  jelitowej nie jest wiarygodną metodą, gdyż ilość rubinowego barwnika w moczu może zależeć od   aktywności  enzymów trawiennych czy kwasowości żołądka. W takiej sytuacji warto wykonać laboratoryjne badanie szczelności jelit i mikroflory jelitowej oraz  badanie nadwrażliwości pokarmowej IgG- zależnej. Często jednak potrzeba znacznie szerszej diagnostyki (zawłaszcza w przypadku np. chorób autoagresywnych). Dzięki wynikom badań można wprowadzić indywidualną, celowaną terapię. W odbudowywaniu flory bakteryjnej i zachowaniu szczelności jelit niezbędne są nie tylko odpowiednia nisko- lub bezlektynowa dieta, ale też probiotyki, prebiotyki i inne substancje pomocnicze. Zwykle terapia trwa kilka miesięcy, intensywną suplementację stosuje się przez około 4 miesiące. Także efekty terapii nie są natychmiastowe a widoczne dopiero po dłuższym czasie.