Pokrzywa
POKRZYWA ZWYCZAJNA (Nazwa łacińska – Urtica dioica L.)
Wiadomości ogólne
Jest to bylina z rodziny Pokrzywowatych(Urticaceae),roślina rozpowszechniona na całej kuli ziemskiej z wyjątkiem strefy tropikalnej. W Polsce występuje powszechnie w lasach liściastych, nad brzegami rzek i jezior, w ogrodach, na polanach, przydrożach, pastwiskach. Rośnie do wysokości 1.5 m, jest częściowo rozgałęziona, ulistniona naprzeciwlegle. Blaszka liścia o sercowym kształcie, u szczytu zaostrzona, na brzegu grubo ząbkowana. Kwiaty niepozorne zebrane w zwisające grona. Cała roślina pokryta jest parzącymi włoskami i mniejszymi włoskami szczeciniastymi. Ten parzący chwast jest bardzo cenną i niedocenianą rośliną.
Surowiec
Do celów leczniczych zbiera się dobrze rozwinięte liście od maja do września i suszy w warunkach naturalnych w temp. do 35* C, w cieniu i przewiewie. Najlepszym surowcem są liście przed kwitnieniem. Niekiedy ścina się całe pędy i po lekkim przywiędnięciu obrywa się liście i suszy. Jako surowca można też użyć pokrzywę żagiewkę (Urtica urens L) rosnąca pospolicie koło domów i w ogrodach. Surowcem jest też korzeń, jego zastosowanie zostało naukowo uznane w przypadku chorób prostaty. Suszyć go należy w temperaturze do 40*C. Liście i korzenie przechowuje się płóciennych woreczkach i papierowych torbach, w miejscach suchych, chłodnych i ciemnych.
Związki czynne w roślinie
W liściach znajdują się kwasy organiczne – glikolowy, glicerowy i mrówkowy, witaminy A, C, K, B1 i kwas pantotenowy, flawonoidy, garbniki, karotenoidy, ksantofil, chlorofile A i B, protoporfiryny, fitosterole jak Beta-Systerol, ślady olejku eterycznego, związki aminowe jak histamina, acetylocholina i serotonina, sole mineralne-głównie potas, wapń, żelazo, rozpuszczalna w wodzie krzemionka, pierwiastki śladowe, oraz nieustalone związki organiczne zwiększające odporność organizmu na infekcje. We włoskach parzących wykryto składniki lotne jak 2-metyloheptenon i antofen. Korzenie pokrzywy zawierają kwasy organiczne, fitosterol, lecytynę, substancje woskowe i śluzowe oraz sole mineralne.
Działanie
Mimo, ze wyciągi z pokrzywy tylko nieznacznie tylko zwiększają dobową ilość wydalanego moczu, ale dzięki hamowaniu resorpcji zwrotnej w kłębkach nerkowych, zwiększają eliminację chlorków (soli), mocznika i szkodliwych produktów przemiany materii. Z tego względu jest uważana za roślinę wypłukującą toksyny z organizmu ,,czyszczącą krew”. Wpływa w wyraźny sposób na przemianę materii dostarczając witamin, soli mineralnych i pierwiastków śladowych. Zarówno liście jak i korzenie pokrzywy obniżają ciśnienie tętnicze krwi co wynika z ich działania moczopędnego, a także z rozkurczowego wpływu na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych.
Sprzyjają lepszemu ukrwieniu, dotlenieniu tkanek i sprawniejszemu usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii. Odwary z pokrzywy mają działanie przeciwkrwotoczne, zapobiegające drobnym krwawieniom z naczyń włosowatych w przewodzie pokarmowym , co jest przypisywane działaniu nie tylko witaminy K, występującej w surowcu w dość znacznej ilości , ale i flawonoidom i garbnikom. Pokrzywa dzięki zawartości w niej związków żelaza, zwiększa poziom hemoglobiny i liczbę krwinek czerwonych we krwi. Przetwory z liści pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, mają działanie żółciopędne, ułatwiają trawienie, przyswajanie pokarmów i ich utylizację w organizmie. Zmniejszają stany zapalne błony śluzowej przewodu pokarmowego i przeciwdziałają mało nasilonym biegunkom. Bardzo korzystnie wpływają na czynność wydzielniczą trzustki. Jest to godne podkreślenia, gdyż mało jest ziół o podobnych właściwościach.
Pokrzywa nieznacznie obniża poziom cukru we krwi i wykazuje synergizm z innymi roślinami o działaniu przeciwcukrzycowym. W liściach i korzeniach znajdują się czynniki pobudzających wytwarzanie interferonu i antygenów wirusowych , substancji chroniących nasz organizm przed inwazją wirusów . Wodne wyciągi z liści i korzenia działając na owłosioną skórę głowy sprzyjają lepszemu wzrostowi włosów. Korzeń pokrzywy działa nieco silniej moczopędnie niż liście i lepiej eliminuje chlorki, mocznik oraz szkodliwe produkty przemiany materii. Ma także korzystny wpływ na mieszki włosowe oraz gruczoły potowe i łojowe.
Kwas pantotenowy, którego duże ilości zawarte są w roślinie, sprawia, że jej sok wykazuje właściwości przeciwzapalne i przyspieszające regenerację tkanek. W przemyśle wykorzystuje się liście do otrzymywania czystego chlorofilu, używanego do wyrobu mydeł i kosmetyków. Pokrzywę możemy dodawać do zup, omletów, jako farsz, do sałatek, robić z niej namiastkę szpinaku. Na wsiach robiono z niej zupę.
Działania niepożądane
W nielicznych przypadkach większe dawki wyciągu z pokrzywy mogą wywołać reakcje alergiczne, podrażnienie żołądka, skąpomocz. W użytku zewnętrznym rzadko występują reakcje alergiczne.
Zastosowanie
Wyciąg z liści pokrzywy stosuje się w łagodnych stanach zapalnych dróg moczowych i przewodu pokarmowego, zbyt skąpym wydalaniu moczu, pomocniczo w kamicy moczanowej i skazie moczanowej ( dnie moczanowej ), w chorobie reumatycznej i niektórych schorzeniach skórnych, zwłaszcza wieku młodzieńczego. Stosuje się go również w łagodnie przebiegających biegunkach różnego pochodzenia, przewlekłym nieżycie żołądka i jelit, w nieznacznych krwawieniach z przewodu pokarmowego. Odwaru z liści pokrzywy używa się również pomocniczo w uzupełnianiu niedoboru witamin i związków mineralnych w organizmie, do mycia owłosionej skóry głowy w łupieżu i łojotoku a także do irygacji w zapaleniu pochwy i upławach. Lepsze wyniki w leczeniu łupieżu i łojotoku osiąga się stosując leki z korzenia pokrzywy. Roślina zawiera związki o nazwie Sitosterole, które są polecane w leczeniu łagodnego przerostu prostaty w początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby ale zmniejszają jej objawy.
Kto powinien uważać na pokrzywę?
- Pokrzywa jest rewelacyjna do osób, które cierpią na cukrzycę. Niemniej jednak osoby, które przyjmują leki na cukrzycę nie powinny używać pokrzywy, ponieważ pokrzywa nasila ich działanie.
- Przy łagodnie podwyższonym poziomie cukru we krwi, zanim zacznie się stosować leczenie farmakologiczne warto jest zacząć od stosowania pokrzywy lub ziołowych mieszanek z pokrzywą i zobaczyć, jak reaguje na to organizm (robić badania i sprawdzać wyniki).
- Kuracja pokrzywą NIE powinna być stosowana przed zabiegiem chirurgicznym i przez tydzień po nim (ze względu na możliwość intensywnego krwawienia).
- Zaleca się również, aby nie stosować pokrzywy jednocześnie z lekami przeciwzakrzepowymi.
- Również w przypadku obrzęków serca, spowodowanych ostra niewydolnością nerek.
- Niektórzy lekarze odradzają stosowania pokrzywy przez kobiety, u których stwierdzono cysty na jajnikach.
Przepisy
Choroby jelit.
Składniki:50g liści pokrzywy, ziela krwawnika, 25g kłącza wężownika, ziele poziewnika, ziele rdestu ptasiego, i korzenia lukrecji.
Sposób przygotowania: Zmieszać po 50 g liści pokrzywy, ziela krwawnika i po 25g kłącza wężownika (lub kłącza pięciornika kurzego ziela ), ziela poziewnika, ziela rdestu ptasiego i korzenia lukrecji. Zalać 2-3 łyżki ziół 3 szklankami letniej wody i pozostawić do spęcznienia na 1 godz. Ogrzać powoli do wrzenia i po 5 min. przecedzić. Pić 3-4 x dziennie po 2/3 szklanki, traktując to jako lek przeciwkrwotoczny, przeciwzapalny, przeciwbiegunkowy oraz w leczący stany zapalne jelit, zwłaszcza wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Herbata ze świeżej pokrzywy
Picie herbatki ze świeżych liści pokrzywy jest polecane w okresie wczesnej wiosny ze względu na jej największe w tym okresie własności oczyszczające organizm. Świeże liście pokrzywy zalewa się wrzątkiem (najlepiej w termosie ) i pije po 10 minut.
Polecane jest pić jedną szklankę rano na czczo na pół godz. przed śniadaniem, a potem jedną do dwóch szklanek w ciągu dnia. Pić powoli małymi łykami. Kuracja ta dodaje bardzo dużo energii do pracy. W lecznictwie ludowym zaleca się herbatę ze świeżej pokrzywy w czasie jednotygodniowej kuracji przeciwko schorzeniom wątroby i dróg żółciowych, chorobom śledziony a nawet guzowi śledziony, przewlekłym nieżycie i wrzodom żołądka, owrzodzeniom jelit, chorobom układu oddechowego, zaburzeniom wchłaniania żelaza będącego przyczyną niedokrwistości oraz zaleca się ludziom ze skłonnościom do zachorowań na infekcje. W wypadku jakiejkolwiek alergii w tym kataru siennego, herbatę należy pić przez dłuższy czas.
Pomaga również w likwidacji skutków zmian zwyrodnieniowych stawów i rwy kulszowej, stosując kąpiele z 200g ziela w półrocznym okresie. Bardzo dobre efekty dają kąpiele w odwarze z korzeni pokrzywy, w przypadku chorób tętnic kończyn dolnych związanych z ich zwężeniem.
Herbatka z pokrzywy pobudzająca metabolizm
Składniki:1 łyżka ususzonych, sproszkowanych liści pokrzywy, trochę świeżo wyciśniętego soku z cytryny,1 szklanka wrzątku
Sposób przygotowania: Liście pokrzywy zalać w szklance wrzątkiem, przykryć spodeczkiem i parzyć około 20 minut. Potem przecedzić i dodać trochę soku z cytryny. Pić ciepły napar 3 razy dziennie między posiłkami
Herbatka ta łagodzi przykry zapach potu i ogranicza nadmierną potliwość. Pobudza ogólny metabolizm w organizmie i oczyszcza go ze szkodliwych metabolitów, np. mocznika. Pozwala poza tym utrzymać właściwą równowagę soli mineralnych, co jest szczególnie ważne w okresie upałów.
Herbatka z pokrzywy i skrzypu polnego na problemy układu moczowego
Wymieszać w równych częściach liście pokrzywy i skrzyp polny. Łyżkę ziół zalać szklanką wrzątku. Odstawić pod przykryciem na 5 minut. Pić raz dziennie przy problemach z prostatą, skąpomoczem, infekcjach układu moczowego.
Kąpiel nóg
Po dwie pełne garście dobrze oczyszczonych i umytych korzeni oraz posiekanych świeżych łodyg i liści, zalać 5l wody i pozostawić na noc. Następnie podgrzać do zagotowania. Użyć tak gorący roztwór jak tylko da się wytrzymać i moczyć nim stopy przez 20 min. Ziół nie odcedzać i pozostawić w wodzie. Kąpiel po ponownym podgrzaniu może być użyta 2-3 razy. Nalewka alkoholowa – korzenie wykopane wiosną lub jesienią umyć szczotką, drobno pokroić i napełnić nimi butelkę aż po szyjkę. Zalać 40% alkoholem i pozostawić na 14 dni w ciepłym miejscu.
Kąpiel lecznicza z pokrzywy na rwę kulszową i nerwobóle
5 pełnych garści korzeni, łodyg i liści świeżej pokrzywy zalać 4 litrami zimnej wody. Odstawić na 12 godzin, następnie podgrzewając na wolnym ogniu doprowadzić do wrzenia. Odcedzić i przelać wywar do wody kąpielowej. Czas kąpieli 10 minut. Po kąpieli od razu położyć się do łóżka i nakryć ciepło. Odcedzonej pokrzywy nie wyrzucać, użyć do kąpieli następnego dnia.
Miód pokrzywowy
Sproszkować równe ilości liści pokrzywy i liści orzecha włoskiego w młynku elektrycznym. Do 500 ml ogrzanego płynnego miodu dodać 3-4 łyżki sproszkowanych ziół i starannie wymieszać. Przyjmować doustnie po 1 – 1 1/2 łyżeczki 3 x dziennie po jedzeniu jako środek wzmacniający odporność organizmu. Zalecany szczególnie kobietom zagrożonym rakiem sutka.
Napar
Stosowana w celach profilaktycznych, do codziennego użytku. Kopiastą łyżeczkę do herbaty zalać 250 ml. (szklanką) wrzącej wody i pozostawić na krótko do naciągnięcia. Pić powoli małymi łykami 1 szklankę rano na czczo i w ciągu dnia 1-2 szklanki.
Odwar
2 – 2 1/2 łyżki liści zalać 2 szklankami gorącej wody i gotować łagodnie pod przykryciem 5 min. Odstawić na 10 min i przecedzić do termosu. Pić 1/2 – 2/3 szklanki 2-3 x dziennie po jedzeniu. Dzieciom mającym skłonności do zachorowań na choroby infekcyjne podawać w zależności od wieku 1-2 łyżeczki 3 x dziennie, a starszym 1-2 łyżki odwaru 3 x dziennie.
Odżywka z pokrzywy dla zniszczonych i problematycznych włosów
Świeżo zebrane majowe pokrzywy porozrywać palcami używając gumowych rękawiczek. Wrzucić wraz z łodygami do litrowego słoika lekko upychając. Zalać spirytusem do pełna i szczelnie zakręcić. Odstawić w ciemne i chłodne miejsce np. piwnica na 2 miesiące.
Przecedzić, płyn przelać do poręcznych buteleczek.
Tuż po umyciu nacierać skórę głowy, nie spłukiwać. Odżywka wzmacnia cebulki włosów, zapobiega wypadaniu, przeciwdziała łysieniu
Orzeszki pokrzywy na uzupełnienie składników odżywczych
Zielone grona, pojawiające się na szczycie rośliny w połowie lata, zebrać i ususzyć w przewiewnym miejscu.
1 łyżeczkę suszu zalać szklanką wrzątku parzyć 15 min i pić jako uzupełnienie diety w witaminy i składniki mineralne.
Pielęgnacja włosów w łupieżu
Dwie szklanki drobno posiekanych świeżych liści lub 3 łyżki suszonych zalać 2 szklankami wrzątku. Po wystudzeniu dodać 1 szklankę 4% octu jabłkowego lub winnego. Podgrzanym płynem przecierać skórę głowy codziennie przez 10 dni. Odwarem zrobionym z 2 łyżek suszonych liści pokrzywy zalanych 1 szklanką wrzącej wody, płukać włosy po każdym myciu. Odwarem z 1 łyżki korzeni pokrzywy zalanych 1 szklanką gorącej wody przecierać skórę głowy co drugi dzień przez 2-3 tygodnie. Kuracja polecana jest przy włosach tłustych.
Sok
Rozdrobnione całe pokrzywy miksujemy i wyciskamy sok. Przeciętnie z 1 kg. pokrzyw otrzymujemy 300-500 ml soku. Do takiej jego ilości dosypujemy 2 łyżki soli kuchennej w celu jego konserwacji i przechowujemy w lodówce. Należy pić 1 łyżeczkę soku na czczo rano przed śniadaniem. Po 2 tyg. kuracji robimy 1 tygodniową przerwę. Cały cykl leczenia nie powinien trwać dłużej niż 4-5 miesięcy. Aby przedłużyć trwałość soku z pokrzywy można go zalać alkoholem (100 ml na 100 ml), winem (1:2) albo zasypać cukrem (1:2). Tak przygotowany sok z pokrzyw może stać o wiele dłużej.
Sok z pokrzywy z miodem – w sam raz dla dzieci
Młode liście pokrzyw opłukać, osączyć. Zemleć w maszynce albo skorzystać z sokowirówki. Przecedzić przez gazę. Uzyskany sok z pokrzywy wymieszać z miodem (do smaku), można doprawić sokiem z cytryny; pasteryzować przez około 10 minut w buteleczkach lub słoiczkach. Podawać po 1-2 łyżeczki dziennie.
Sok z pokrzywy możesz również kupić w aptece. Kosztuje około 7-8 zł za buteleczkę.
Syrop z soku pokrzywy
125g soku gotować z 125g cukru do chwili uzyskania konsystencji syropu. Zalecany przy chorobach przewodu pokarmowego.
Tamowanie krwotoków
Świeże, pogniecione czy zmiażdżone liście pokrzywy przykłada się na ranę i przykrywa opatrunkiem uciskowym.
Wcierka przeciw łysieniu i na wzmocnienie włosów
100 g świeżych liści pokrzywy zalać ½ litra wrzątku, odstawić na ½ godziny pod przykryciem. Przecedzić, w otrzymanym płynie moczyć ręcznik i nacierać energicznie głowę.
Wypadanie włosów
Szczególnie dobroczynne w przypadku wypadania włosów ma mycie ich odwarem ze świeżej pokrzywy i korzenia. Po kilku tygodniach odrastają one gęsto. 8-10 pełnych garści świeżych lub suszonych liści zalać wodą w 5 l garnku i ogrzać do zagotowania. Zostawić na 5 min. do naciągnięcia. Jeżeli stosuje się korzenie, to wtedy 4 pełne garście zalewa się zimną wodą i pozostawia na noc. Następnie podgrzewa się do wrzenia i pozostawia na 10 minut do momentu naciągnięcia. Do mycia głowy powinno się w tym wypadku używać szarego mydła do prania.
Zioła w osłabieniu potencji
Składniki: Zmieszać po 50g liści pokrzywy, kwiatów nagietka lekarskiego, ziela krwawnika i po 25g owoców głogu, ziela dziurawca i korzenia lukrecji. Zalać 2 łyżki ziół 2 szklankami gorącej wody i pozostawić podgrzewając na 20 min. pod przykryciem. Odstawić na 10 minut i przecedzić. Pić – 2/3 szklanki 3-4 x dz. między posiłkami.
Zioła wątrobowe i dla rekonwalescentów
Składniki: Zmieszać po 50g liści pokrzywy, korzenia łopianu, liści babki lancetowatej oraz po 25g liści mięty pieprzowej i kory kruszyny. Zalać 1 1/2 łyżki ziół 2 szklankami wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 20 min. Odstawić na 5 min i przecedzić. Pić 3-4 x dziennie pół szklanki między posiłkami, po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby i w końcowym okresie zdrowienia a także w nieżycie żołądka, jelit oraz dróg żółciowych.
Coś dla smakoszy, zupa z pokrzywy
Kilka ziemniaków umyć i pokroić w drobną kostkę, zalać wodą i gotować aż się rozgotują. Do większego garnka wsypać 2 duże garście drobno pokrojonych pokrzyw, dodać utartą dużą marchew, wymieszać i zalać gorącym wywarem z mięsa lub kości. Jedna cebulę drobno posiekać, zeszklić na maśle, połączyć z zupą. Wlać do zupy zawartość garnka, w którym zagotowały się ziemniaki, zagotować. Zupę przyprawić do smaku solą, pieprzem, zagęścić żółtkiem wymieszanym ze śmietaną ( jedno żółtko + pół szklanki śmietany ) i zakwasić łyżką soku cytrynowego lub octem jabłkowym. Dłużej nie gotować. Jako ciekawostkę na końcu, podam fakt stosowania maceratu wodnego z liści pokrzywy w celu ochrony innych roślin przed robactwem. Przepis – 1 kg pokrzywy w całości lub 100-200g suszonej, zalewa się 10 litrami wody. Przefermentowaną gnojówka rozcieńcza się 10 krotnie. Można nią polać glebę w zasięgu korzeni roślin albo rozcieńczając 1 : 50 spryskać liście i łodygi przeciw mszycom i przędziorkowi. Przepis inny – 1 kg. świeżych pokrzyw zalewa się 10 l wody i pozostawia na 12-24 godzin, nie dopuszczając do fermentacji. Nie rozcieńczony służy do opryskiwania przeciwko mszycom. Sukces jest gwarantowany. Uwaga – nie zmieniać proporcji pokrzywy w stosunku do wody, ponieważ grozi to uszkodzeniem opryskiwanej rośliny.
Sałatka wiosenna z pokrzywy i mniszka
Garść młodych liści pokrzywy posiekać, dodać posiekaną małą cebulkę, skropić 1-2 łyżkami soku świeżo wyciśniętego z cytryny, dodać łyżkę oleju lnianego lub oliwy z oliwek. Z wierzchu posypać 2 garściami posiekanych zielonych części mniszka i orzechami włoskimi.
Sałatka witaminowa wspomagająca odchudzanie
Garść liści młodej pokrzywy
1 łodyga selera naciowego
1 ogórek
1 jajko na twardo
pieprz kolorowy, sól kamienna, olej lniany lub oliwa z oliwy
Młode listki pokrzywy przelać wrzątkiem i pozostawić na sitku do odsączenia. Seler pokroić w paseczki, ogórek w kostkę. Jajko ugotowane na twardo drobno pokroić. Wymieszać seler i ogórek, dodać liście pokrzywy, doprawić solą, świeżo zmielonym pieprzem i oliwą. Schłodzić w lodówce.
Sałatka dostarcza całą gamę witamin i minerałów, korzystnie wpływa na układ trawienny, pomaga oczyścić organizm z toksyn, poprawia retencję wody, wspomaga odchudzanie.
Uwaga: Ogórek można zastąpić pomidorami.
Zupa z pokrzywy na anemię
50 dag młodych liści pokrzywy
2 ząbki czosnku
½ litra wywaru z włoszczyzny
4 ziemniaki
½ szklanki śmietany
1 łyżka oliwy lub masła
1 łyżka mąki
Przyprawy do smaku: sól, pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek
Sparzoną pokrzywę i czosnek posiekać i poddusić na maśle lub oliwie, zmiksować na krem i zalać wywarem z jarzyn. Po zagotowaniu zagęścić mąką, dodać śmietanę, ugotowane uprzednio ziemniaki i przyprawić. Można dodać jajko na twardo.
Zupa pomidorowa z pokrzywą
2 garście młodych liści pokrzywy
3 pomidory lub 1 puszkę
1 cebula
2 łyżki masła lub oliwy z oliwek
sól, pieprz
Pokrzywę posiekać. Pomidory sparzyć, obrać ze skórki i pokroić. Na gorącym tłuszczu podsmażyć posiekaną cebulę, dorzucić pokrzywy i dodać ½ litra gorącej wody.
Gotować 5 minut. Dołożyć pomidory i gotować kolejne 15 minut od czasu do czasu mieszając. Na koniec doprawić solą i pieprzem. Podawać z makaronem lub ryżem.
Placki pokrzywowe
3-4 szklanki młodych liści pokrzywy
2 jajka
Szklanka mąki mieszanka mąki kukurydzianej i pszennej
woda, sól, pieprz
Umyte i osuszone świeże liście pokrzywy drobno posiekać. Dodać resztę składników i wymieszać. Stopniowo dodawać wodę tak by ciasto było kleiste. Na patelni rozgrzać olej i smażyć placuszki z jednej kopiatej łyżki ciasta z obydwu stron.
UWAGA:
Stosując kurację pokrzywą należy zachować ostrożność, kontrolując parametry w przypadku zażywania leków przeciwzakrzepowych, na nadciśnienie, diuretyków, i przeciwcukrzycowych.