Spożywamy jedzenie, ale nasz układ trawienny przyswaja nie jedzenie, a składniki odżywcze.  Pożywienie, które wkładamy do ust musi zostać „rozłożone” na mniejsze, przyswajalne cząsteczki – jak aminokwasy z mięsnej pieczeni, cukry proste z brokułów czy kwasy tłuszczowe w oliwy oraz minerały i witaminy. To właśnie enzymy trawienne rozkładają składniki pokarmu na „cegiełki”, z których się one składają: białka na aminokwasy, węglowodany złożone na cukry proste, a tłuszcze na wolne kwasy tłuszczowe.

Co to jest enzym?

  Enzymy to substancje, które umożliwiają życie. Są niezbędne do każdej reakcji chemicznej, która ma miejsce w ciele człowieka. Bez enzymów, aktywność w ogóle nie miałaby miejsca. Ani witaminy, ani minerały, ani hormony nie mogą wykonywać żadnej pracy bez enzymów. Dlatego w interesie naszym jest nie dopuścić do wyczerpania enzymów. Enzymy składają się z aminokwasów i są wydzielane głównie przez trzustkę i jelito cienkie, ale również znajdują się w ślinie i żołądku. Do najbardziej znanych należą: proteaza (białko), amylaza (węglowodany), lipaza (tłuszcz). celulaza (błonnik) czy laktaza (mleko).

  Enzymy są produkowane przez nasze ciało oraz można je pozyskać z surowego jedzenia. Im bardziej przetworzona dieta, tym mniej w niej enzymów i większe obciążenie dla organizmu, który musi wyprodukować ich większą ilość, ale nasza zdolność do tworzenia enzymów jest ograniczona, więc w konsekwencji zasoby zostają uszczuplone.

  Enzymy łatwo ulegają uszkodzeniom i wtedy nie są w stanie wykonywać poprawnie swoich funkcji. Wystarczy zbyt wysoka temperatura aby zabić bytujące w jedzeniu enzymy, a praktycznie każde nawet minimalne podgrzanie jedzenia spowoduje ogromną stratę.

Jak to wszystko działa?

  Ciało człowieka potrzebuje około 22 enzymów trawiennych, zdolnych do trawienia białek, węglowodanów, cukrów oraz tłuszczy. Spożywana żywność jest trawiona etapowo. Trawienie rozpoczyna się w ustach, następnie w żołądku i na końcu w jelicie cienkim. Na każdym kroku, specyficzne enzymy rozkładają różne rodzaje żywności.

  Enzymy ludzkie zaczynają trawić pokarm w ustach, a następnie w żołądku, do tego momentu enzymy roślinne są również aktywne i mogą być wykorzystywane przez człowieka. Następnie pokarm już wstępnie przetrawiony dostaje się do górnej części jelita cienkiego, gdzie do dalszego trawienia enzymów trzustki dostarcza trzustka. Takie enzymy nazywają się trzustkowe. Gdy sytuacja jest idealna, różne typy enzymów symultanicznie wspierają trawienie pokarmu i dostarczania substancji odżywczych do komórek w celu podtrzymywania naszego zdrowia.

Do czego potrzebne są enzymy?

Nie ma życia bez enzymów” – twierdzi dr Edward Howell, zajmujący się zagadnieniem enzymów.

  Każdy enzym ma swoją funkcję w organizmie i tak naprawdę żaden proces fizjologiczny nie zajdzie bez udziału enzymów. Oprócz ich roli w trawieniu są niezbędne np. do odpowiedniego wydzielania hormonów, zmniejszenia stanu zapalnego i zwalczania infekcji, produkcji energii czy eliminacji zbędnych substancji. Bez enzymów wiele reakcji nie mogłoby zajść lub zaszłoby w mniejszym stopniu. Dziś jednak mowa będzie tylko o enzymach trawiennych.

Jak trawisz zależy od enzymów

  Za każdym razem gdy jemy jedzenie naszym celem powinna być jak największa absorpcja składników odżywczych (pamiętajcie nie przyswajamy jedzenia, tylko witaminy, minerały, aminokwasy, glukozę, cholesterol itd.). Aby te składniki odżywcze pozyskać z jedzenia, to co jemy musi zostać rozbite na przyswajalne elementy i tutaj właśnie działają enzymy trawienne. Gdy nie mamy ich wystarczającej ilości jedzenie nie zostanie poprawnie strawione, a wartości odżywcze nie zostaną przyswojone. Nieprzyswajanie składników odżywczych może prowadzić do poważnych niedoborów i problemów zdrowotnych.

Podział enzymów

• Peptydazy (podgrupa proteaz, enzymów proteolitycznych) – powodują rozpad wiązań peptydowych w białkach. Ich synteza i wydzielanie odbywa się w postaci nieczynnych proenzymów, formę aktywną przyjmują dopiero w świetle przewodu pokarmowego, w wyniku działania określonych czynników (np. pepsynogen aktywuje się do pepsyny pod wpływem niskiego pH w żołądku). Dzieli się je ze względu na miejsce działania w cząsteczce białka:
  • endopeptydazy – powodują rozpad wiązań peptydowych w środku łańcucha aminokwasów.
  • egzopeptydazy – powodują rozpad skrajnych wiązań peptydowych w łańcuchu.
• Amylazy (enzymy amylolityczne) – powodują rozpad wiązań glikozydowych w węglowodanach.
• Lipazy (enzymy lipolityczne) – powodują hydrolizę wiązań estrowych w tłuszczach. Dzięki żółci ich działanie jest skuteczniejsze.
• Nukleazy – powodują rozpad kwasów nukleinowych na pentozy, zasady purynowe i pirymidynowe oraz kwas fosforowy. Nukleazy dzieli się:
  • ze względu na miejsce działania, na:
    • endonukleazy – powodują rozpad wiązań fosfodiestrowych wewnątrz łańcucha kwasu nukleinowego, co prowadzi do powstania oligonukleotydów
    • egzonukleazy – powodują odłączanie nukleotydów od końców kwasu nukleinowego
  • ze względu na rodzaj kwasu nukleinowego, na który działają, na:
    • rybonukleazy – działają na kwasy rybonukleinowe (RNA)
    • deoksyrybonukleazy – działają na kwas deoksyrybonukleinowy (DNA).

Enzymy działające na poszczególne typy pokarmów lub związków:

Poszczególne enzymy działają na konkretne pokarmy. Należy dobrać odpowiedni rodzaj enzymu do żywności, którą chce się rozłożyć.

Oto lista popularnych typów enzymów trawiennych i ich oddziaływanie:

• amylaza – rozkłada węglowodany, skrobie i cukry, które występują w ziemniakach, owocach, warzywach

• laktaza – rozkłada laktozę (cukier mleczny)

• diastaza – trawi skrobię warzyw

• sacharaza – rozkłada złożone węglowodany i skrobie

• maltaza – trawi dwucukry do cukrów prostych (cukier słodowy)

• inwertaza – rozkłada sacharozę (cukier stołowy)

• glukoamylaza – rozkłada skrobię na glukozę

• alfa-glaktosidaza – ułatwia trawienie ziarna, roślin strączkowe, nasion, produkty sojowych i podziemnych pędów

• proteaza -rozbija białka znajdujące się w mięsie, orzechach, jajach i serze

• pepsyna – rozbija białka do peptydów

• peptydaza – rozbija wiązania peptydowe do aminokwasów

• trypsyna – pochodzi z trzustki, rozbija białka

• alfa-chymotrypsyna – pochodzenia zwierzęcego, rozbija białka

• bromelaina – pochodzi z ananasa, rozkłada szerokie spektrum białek, ma właściwości przeciwzapalne, skuteczna w bardzo szerokim zakresie pH

• papaina – pozyskiwana z surowej papai, szeroki zakres pH, działa dobrze na podział dużych i małych białek

• lipaza – rozkłada tłuszcze, głównie w produktach mlecznych, orzechach, olejach i mięsie

• celulaza – rozkłada celulozę (włókno roślinne)

Inne ważne enzymy:

• betainy HCL – zwiększa zawartość kwasu solnego w górnej układu pokarmowego; aktywuje pepsynę (enzym trawiący białko) w żołądku (nie ma wpływu na enzymy pochodzenia roślinnego lub grzybowego)

• CereCalase ™ – unikalny kompleks celulazy z National Enzyme Company, która maksymalizuje trawienie błonnika zbóż i wchłanianie minerałów, synergiczna mieszanka fitazy, hemicelulazy i beta-glukanazy

• endoproteaza – rozszczepia wiązania peptydowe od środka łańcuchów peptydowych

• eksoproteaza – rozszczepia aminokwasy na końcu łańcuchów peptydowych
  ekstrakt z żółci woła – enzym pochodzenia zwierzęcego, pobudza perystaltykę jelit
  fruktooligosacharydy (FOS) – pomagają wspierać rozwój przyjaznych bakterii jelitowych oraz hamują wzrost szkodliwych bakterii

• kwas L-glutaminowy – aktywuje pepsynę w żołądku

• lizozym – enzym pochodzenia zwierzęcego, składnik każdej komórki w płucach; lizozym jest bardzo ważny w kontroli infekcji bakteryjnych i wirusowych

• pankreatyna – enzym pochodzenia zwierzęcego, rozkłada białka i tłuszcze

• pankrelipaza – enzym pochodzenia zwierzęcego, rozkłada białka, tłuszcze i węglowodany

• pektynaza – rozkłada pektyny w owocach

• fitaza – trawi kwas fitynowy, poprawia absorpcję minerałów takich jak wapń, cynk, miedź, mangan, ale nie rozkłada żadnych protein

• ksylanaza – rozkłada nieskrobiowe polisacharydy, dobrze oddziałuje na ziarna, np. kukurydzę

Jak poznać, że enzymów jest zbyt mało?
   W warunkach nielaboratoryjnych możemy dość łatwo ocenić czy nasz organizm produkuje wystarczającą ilość enzymów. Typowo objawy niedoboru to:

• niestrawność (uczucie zalegania jedzenia w żołądku)
• wzdęcia
• gazy
• uczucie przepełnienia
• tłuste stolce
• niestrawiony pokarm w stolcu
• zaparcia
• zgaga/refluks

Jak zwiększyć poziom enzymów?

  Opcje są dwie, albo spróbować zmienić dietę i styl życia, albo wspomóc się suplementacją. Oczywiście obie te opcje mogą być zastosowane jednocześnie.

Dieta i styl życia:

• unikanie przetworzonego jedzenia
• jedzenie w spokoju i bez stresu
• dokładne przeżuwanie
• unikanie zbędnych leków
• zwiększenie surowizny
• unikania picia podczas jedzenia (badania nie potwierdzają tej zależności bezpośrednio, ale wiele osób odczuwa poprawę)
• zwiększenie spożycia produktów bogatych w enzymy jak: kiełki, ananas, mango, kiwi, awokado, pyłek pszczeli, miód
• unikanie żucia gumy

Produkty wspomagające trawienie:

• zioła (mniszek, koper włoski, łopian, mięta, goryczka)
• przyprawy (imbir, pietruszka, anyż, kardamon, kolendra, czarny pieprz, kminek, koper, liść laurowy)
• mieszanki (toniki i herbatki „na trawienie”, np. Tinctura Cynarae Herbapol, Gastrobonisol, Cholitol, Succus Taraxaci, Krople żołądkowe T, DigesTonic, Gastrobon, Tabletki przeciw niestrawności Labofarm)
• ocet przed posiłkiem (łyżka stołowa na pół szklanki)
• melony, mango, kiwi, winogrona, awokado, papaja, ananasy, surowy miód, pyłki kwiatowe, kefir, sfermentowane warzywa i trawa pszeniczna.
• należy również rozważyć opcję dostarczenia organizmowi wysokiej jakości suplementów diety z enzymami trawiennymi.

Jaki wybrać preparat?
  Rozważając wybór enzymów należy zastanowić się, jakie cele są do osiągnięcia. Poniżej przedstawiam wybrane enzymy mające zastosowanie w konkretnych przypadkach. Nie jest to pełna lista istniejących na rynku produktów enzymatycznych.

Produkty stosowane w przypadku rezygnacji z diety bezkazeinowej, bezglutenowej (i ew. bez soi i kukurydzy):

• GlutenEase (Enzymedica) – bardzo skuteczny produkt ukierunkowany na rozkład białka i węglowodanów zawartych w glutenie i kazeinie. Jest na tyle skuteczny, by w większości przypadków zastąpić dietę bezkazeinową i bezglutenową. Nie jest przeznaczony dla chorych na celiakię, ale działa dla nich jak „parasol ochronny” przy przypadkowej ekspozycji na gluten. U wielu osób chorych na celiaklię zmniejsza objawy. Nie wywołuje w celiaklii niepożądanych efektów, jak inne produkty enzymatyczne ukierunkowane na gluten.
• Peptizyde Complete (Houston Nutraceuticals) – w wielu przypadkach okazał się wystarczająco skuteczny do zastąpienia diety bezglutenowej i bezkazeinowej. Nie zaleca się dla chorych na celiakię nawet jako „parasol ochronny”, ponieważ u niektórych chorych zaobserwowano pogorszenie objawów po przypadkowej ekspozycji na gluten.
• AFP Peptizyde (Houston Nutraceuticals) – podobne działanie jak Peptizyde, ale nie zawiera enzymów pochodzenia owocowego (do stosowania w przypadku wrażliwości na fenole lub salicylany)
• Peptydize Complete (Kirkman Labs) – podobne działanie jak Peptizyde, zawiera bromelainę. Nie nadaje się do całkowitego zastąpienia diety beglutenowej i bezkazeinowej, ale dobrze radzi sobie z małymi ilościami glutenu i kazeiny w diecie.
• Glutenzyme (Biocare) – sprzedawane w Wielkiej Brytanii,

Produkty stosowane u osób pozostających na diecie bezglutenowej i bezkazeinowej (oraz bez soi i kukurydzy) w celu podawania enzymów rozkładających śladowe ilości kazeiny, glutenu, zanieczyszczeń i małych interakcji:

• Digest Gold (Enzymedica) – szerokie spektrum działania, zawiera DPP IV
• GlutenEase (Enzymedica) – rozkłada kazeinę, gluten, zarówno części białka jak i węglowodanów, najnowszy i najnowocześniejszy produkt skierowany na rozkład glutenu i kazeiny,
• Lacto (Enzymedica) – szerokie spektrum działania o niskiej zawartości proteazy, rozkład białka i węglowodanów zawartych w kazeinie i glutenie, tłuszczy. Bardzo dobry na początek.
• Peptizyde (Nutraceuticals Houston, oryginalne i AFP) – rozkład białka kazeiny i glutenu (bez węglowodanów). Peptizyde zawiera tylko papainę. AFP Peptizyde nie zawiera ani bromelainy ani papainy.
• EnZym-Complete/DPP-IV (Kirkman Lab) – rozkłada gluten i kazeinę; zawiera wiele enzymów pochodzenia owocowego,
• Enzym-Complete II Isogest Formula (Kirkman Lab) – zawiera nieco więcej enzymów trawiących węglowodany
• Maximum Complete (Kirkman Lab) – działanie podobne do EnZyme-Complete z Isogest, ale nie zawiera enzymów pochodzenia owocowego,
• Peptydase Complete (Kirkman Lab) – podobny do Peptizyde (Houston), ale zawiera bromelainę zamiast papainy.
• DPP-IV Forte (Kirkman Lab) – zawiera proteazę kazeiny i glutenu, nie zawiera potrzebnych proteaz towarzyszących. Może być bardzo pomocny w stosowaniu wraz z produktem o szerokim spektrum.
• Serenaid (Klaire Labs) – zawiera proteazy, nie rozkłada całkowicie glutenu i kazeiny,
• Vital-Zymes Complete (Klaire Labs, a nie Vital-ZYM Forte) – szerokie spektrum działania z dodatkiem enzymów rozkładających kazeinę i gluten.
• Digest Right (Learner’s Edge) – umiarkowanie szerokie spektrum działania z dodatkiem enzymów rozkładających kazeinę i gluten.

Produkty o szerokim spektrum zastosowania do pomocy w trawieniu wszystkich rodzajów pokarmów oprócz kazeiny i glutenu (choć niektóre mogą rozkładać niewielkie ilości kazeiny i glutenu):

• Digest (Enzymedica) – zawiera probiotyki, nie zawiera enzymów pochodzenia owocowego, pomocny dla osób z nadwrażliwością na fenol
• Lacto (Enzymedica) – zawiera mniej niż proteazy niż Digest; nie zawiera enzymów pochodzenia owocowego, pomocny dla osób z nadwrażliwością na fenol, zawiera DPPIV
• V-Gest (Enzymedica) – zawiera mniej niż proteazy niż Digest; nie zawiera enzymów pochodzenia owocowego, pomocny dla osób z nadwrażliwością na fenol,
• Vital Zyme Forte (Klaire Labs) – żelatynowe kapsułki, zawiera proszek buraczany,
• Vital Zyme Complete (Klaire Labs) – tak samo jak Vital Zyme Forte ale z DPP IV
• Elite-Zyme Ultra ( Nutrition Thropps ) – zawiera minerały jonowe

Produkty zawierające różne enzymy trawienne:

• Digestive Enzyme Complex(Natures Aid)

• Best Digestive Enzymes ( Doctors Best)

• Digestive Enzymes( Calivita)

• Enzymy trawienne + Probiotyk( Hepatica)

Jak stosować enzymy?

  W zależności od posiłku i typu enzymów przyjmuje się zazwyczaj 1-2 kapsułki preparatu tuż przed posiłkiem. W przypadku preparatów mieszanych czyli zawierających np. pepsynę, amylazę i lipazę trzeba pamiętać aby posiłek był również bogaty w białko, węglowodany i tłuszcz. Nie widzę sensu stosowania enzymów do przekąsek, ale małe zbilansowane posiłki często u wielu osób są już problematyczne. Byli wegetarianie i weganie zyskają na suplementacji enzymami protetycznymi, a także  osoby bez pęcherzyka żółciowego. Stosowanie w suplementacji enzymów nie powoduje, że nasz organizm przestaje wytwarzać enzymy zupełnie. Ta produkcja lekko spada, ale wraca do stanu pierwotnego po odstawieniu suplementu.

---