Rokitnik (nazwa łacińska – Hippophae rhamnoides)

Opis

Rokitnik był powszechnie stosowany w medycynie ludowej Azji od wielu tysięcy lat, najwcześniejsze wzmianki odnaleziono w starożytnych pismach tybetańskich mnichów. Jednak okres jego największej popularności przypada na czasy wypraw Aleksandra Wielkiego (ponad 300 lat p.n.e.). Wówczas to wyczerpani wyprawami żołnierze zauważyli, że ich konie jedzą owoce nieznanych krzewów, podobne do dużych jagód. Postanowili więc ich spróbować. Po kilku dniach zarówno żołnierze, jak i ich konie odzyskali siły. Od tego czasu krzew ten zyskał łacińską nazwę hippophae, którą można przetłumaczyć jako „błyszczący koń“ (nazwa łacińska pochodzi z greckiego hippos – koń, phao – błyszczę). To właśnie Aleksander Wielki sprowadził krzewy rokitnika do Europy. Obecnie rokitnik jest szeroko rozpowszechniony w Azji i Europie (szczególnie w Rosji), a ostatnio odkryto go także w Kanadzie. Dżingis-Chan, władca Mongolii i twórca jednego z największych Xlll-wiecznych imperiów, polegał w życiu na trzech fundamentach: dobrze zorganizowanej armii, silnej dyscyplinie i rokitniku. Rokitnik –– znany również jako „złoto Syberii”, w naturalnym stanie występuje głównie wzdłuż wybrzeży morskich. Uprawiany jest przede wszystkim w Rosji, Chinach, Finlandii, Niemczech, Estonii; w Polsce powstały niewielkie nasadzenia rokitnika na Suwalszczyźnie oraz w okolicy Łomży.

Rokitnik stosowany był także do leczenia oparzeń i skutków choroby popromiennej po katastrofie w Czarnobylu.

Właściwości lecznicze
Rokitnik jest jedną z tych rzadkich roślin, których liście i owoce zawierają praktycznie wszystkie występujące w naturze witaminy – jego owoce mają w sobie sok z witaminami rozpuszczalnymi w wodzie oraz olej z witaminami rozpuszczalnymi tylko w tłuszczach. Występuje w nim 190 bioaktywnych substancji – mnogość antyoksydantów, 18 aminokwasów, 14 witamin (A, C, D, E, K, P oraz te z grupy B), 4 prowitaminy oraz mikroelementy (m.in. potas, żelazo, fosfor, mangan, bor, wapń i krzem). Owoce zawierają ponad dziesięć razy więcej witaminy C niż cytryna i zajmują trzecią pozycję na liście owoców pod względem jej zawartości (ustępują tylko owocom dzikiej róży i aceroli). Ilość tej witaminy w owocach rokitnika jest różna i zależy od miejsca występowania rośliny. Te rosnące u wybrzeży mórz, a także w parkach czy ogrodach zwierają średnio 200-250 mg witaminy C (niektóre źródła podają, że nawet 315 mg) w 100 g, a te występujące na obszarach gór środkowej Europy – aż 405-1100 mg/100 g. Według specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia, zapotrzebowanie na kwas askorbinowy wynosi średnio 40-50 mg dziennie u dzieci, 75 mg dziennie u kobiet i 90 mg dziennie u mężczyzn, co oznacza, że 100 g owoców rokitnika znacznie przewyższa dzienne zapotrzebowanie.

Owoce charakteryzują się wysoką oleistością zarówno w skórce, miąższu jak i w nasionach. Są bogatym źródłem lipo- i hy- drofilnych substancji biologicznie aktywnych, takich jak: kwasy organiczne, karotenoidy, sterole, witaminy, związki fenolowe oraz charakterystyczne kwasy tłuszczowe. Natomiast sok z owoców rokitnika to źródło aminokwasów egzogennych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, tj.: treonina (6,24-36,8 mg/100 g), lizyna (3,49-7,2 mg/100 g), fenyloalanina (3,21-20 mg/100 g), izoleucyna (0,97-17,4 mg/100 g). W celach leczniczych i pielęgnacyjnych wykorzystuje się owoce rokitnika, jego liście, a także olej z pulpy owoców lub nasion tej rośliny. Należy zwrócić uwagę, że witamina C zawarta w owocach rokitnika jest bardzo trwała, gdyż prawie nie rozkłada się w procesie przetwarzania (np. na przetwory) i przechowywania. Jest to spowodowane brakiem enzymu rozkładającego kwas askorbinowy (askorbinazy) w rokitniku.

Z owoców rokitnika można pozyskać przynajmniej dwa różniące się składem chemicznym oleje, różne pod względem zawartości m.in. kwasów tłuszczowych, karotenoidów – silnych przeciwutleniaczy i jednocześnie barwników rokitnika (jest ich zdecydowanie więcej w oleju z pulpy owoców, m. in. w produkcie pod nazwą handlową Oleosom), a także steroli i witaminy E. Olej rokitnikowi bogaty jest w fosfolipidy i niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (witamina F): kwas linolowy (30-40%), linolenowy (20-35%). Zawiera również kwas oleinowy (10-30%), palmitynowy (15-20%), wakcenowy (3-4%) i stearynowy (2-5%); ponadto fitosterole – 0,2% (sitostanol 15%, kampesterol, fukosterol, stigmasterol), flawonoidy i kwasy fenolowe.

Do barwników oleju rokitnikowego należą: kantaksantyna, flawonoidy, likopen, zeaksantyna, karoteny.

Natomiast w oleju z owoców występuje duża zawartość niezwykle rzadko spotykanego w świecie roślinnym kwasu omega-7 – kwasu palmitooleinowego (9,53-47,8%), który znajduje się w lipidach skóry i dlatego olej otrzymany z miąższu owoców rokitnika stosowany zewnętrznie jest dobrze wchłaniany przez warstwy skóry i skutecznie wspomaga proces leczenia uszkodzonej skóry (działa na pobudzenie regeneracji komórek skóry i śluzówek). Kwas omega-7 wpływa też korzystnie na śluzówkę przewodu pokarmowego, poprawę pracy serca (poprzez zmniejszenie miażdżycy i obniżenie ciśnienia), funkcjonowanie układu naczyniowego, moczowo-płciowego i łagodzi stany zapalne.

Owoce rokitnika swoją intensywną barwę zawdzięcza bogatej mieszance karotenoidów. Co ciekawe, z około 600 znanych barwników karoteno- idowych, w owocach rokitnika zostało zidentyfikowanych aż 39.

Zastosowanie
Rokitnik poprawia odporność, odbudowuje komórki, opóźnia starzenie, przywraca energię i zmniejsza ryzyko chorób. Spośród wszystkich owoców ilością witaminy C dorównuje mu tylko dzika róża i acerola. Zawiera ponad 190 bioaktywnych substancji, które pozytywnie wpływają na zdrowie. Występuje w nim m.in. kwas omega-7, niezmiernie rzadko występujący w przyrodzie. Duża zawartość beta-karotenu i flawonoidów sprawia, że owoce i napary z liści rokitnika stosowane są w stanach zapalnych, m.in. układu pokarmowego, śluzówki i dziąseł oraz przy reumatoidalnym zapaleniu stawów (gośćcu). Substancje aktywne zawarte w rokitniku łagodzą dolegliwości reumatyczne takie jak ból, sztywnienie i ograniczenie ruchomości stawów. Dzięki zawartym w rokitniku kwasom organicznym olej z rokitnika stosuje się, by przeciwdziałać negatywnym skutkom działania promieni rentgenowskich i toksycznemu oddziaływaniu lekarstw. Olej z rokitnika podawano rosyjskim astronautom jako ochronę przed promieniowaniem.

Działanie rokitnika:

• Poprawia krążenie i pracę serca, zapobiega miażdżycy, obniża poziom cholesterolu we krwi
• Wspomaga pracę układu trawiennego i przemianę materii, oraz leczenie chorób żołądka, dwunastnicy i jelit
• Jest silnym antyoksydantem –zwalcza wolne rodniki
• Zmniejsz ryzyko powstawania nowotworów złośliwych, oraz wspomaga odbudowę organizmu po chemioterapii i ciężkich chorobach
• Odbudowuje komórki, opóźnia ich starzenie, działa regeneracyjnie i przeciwstarzeniowo na skórę, uelastycznia ją i poprawia jej strukturę, oraz wspomaga gojenie się ran, likwiduje blizny i przebarwienia na skórze.
• Stymuluje system immunologiczny, pomaga zwalczać infekcje i drobnoustroje, oraz zapobiega powstawaniu stanów zapalnych.

Przeciwwskazania do stosowania rokitnika
Przeciwwskazaniami do spożywania rokitnika są stany zapalne trzustki i wątroby, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego oraz kamica żółciowa. Chorzy na nadkwasotę oraz wrzody żołądka nie powinni  go spożywać. A chorzy na kamicę moczową, powinni przedtem skonsultować się z lekarzem.

Przepisy

Intrakt z owoców rokitnika

Bardzo cenny jest intrakt, który sporządzamy rozdrabniając świeże owoce i zalewając je gorącym alkoholem 40-60% w proporcji 1:1, 1:3 lub 1:5. Po 10-14 dniach wytrawiania można go dosłodzić miodem i stosować 20-40 ml dwa razy dziennie przy spadku odporności, grypie, przeziębieniu, nieżytach przewodu pokarmowego, stanach zapalnych gardła i krtani. Przy różnej maści przeziębieniach, stanach zapalnych lub chorobach wynikających z niedoboru witamin, warto łączyć intrakt lub napar z innymi preparatami roślinnymi o zbliżonym profilu działania np. wyciągami z owoców dzikiej róży,

Napar z owoców rokitnika – sporządzamy przez zalanie 150-200 g świeżych lub suszonych owoców 800-1000 ml wody wrzącej. Odstawiamy pod przykryciem na około 20 minut. W ten sposób otrzymamy całkiem pokaźną ilość naparu, który możemy pić jako bezpieczny środek wzmacniający, witaminizujący, chroniący serce, a także właściwie wszystkie narządy wewnętrzne. malin, czarnej porzeczki, kwiatostanów lipy, bzu czarnego, kasztanowca, głogu i innych.

Nalewka rokitnikowa

Potrzeba nam 1 – 1 1/5 kg owoców z rokitnika , owoce myjemy, osuszamy i wsypujemy do słoja, zasypujemy 1 kg cukru i zalewamy 1 l spirytusu 75%.. Odstawiamy nasz nalew w ciemne i ciepłe miejsce na 8 tygodni. Przez ten czas co 2, 3 dni wstrząsamy słojem. Po upływie 8 tygodni, zlewamy naszą nalewkę , odciskając dobrze owoce rokitnika, przez gazę. Nalewki nabierają mocy leczniczej i smakowej po upływie około minimum ½ roku. A potem „dla zdrowotności” używajmy.

Sok /Syrop

Sok/syrop z rokitnika należy pić w proporcji 1:4 z wodą lub innym sokiem – np. jabłkowym lub pomarańczowym. Szczególnie polecany jest także miąższ z pulpy, gdyż zawiera większą ilość przeciwutleniaczy oraz karetonoidów. Jest doskonały do wzmocnienia odporności – szczególnie teraz, w okresie jesienno-zimowym, podczas epidemii grypy i innych infekcji. Oprócz tego, z rokitnika można przyrządzać koktajle, sałatki, zupy, desery oraz przetwory: dżemy, konfitury, soki, nalewki.