SOSNA ZWYCZAJNA (Pinus silvestirisL.)

Wiadomości ogólne.
Jest to duże drzewo iglaste z rodziny Sosnowatych(Pinaceae) występujące w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej W Polsce jest pospolitym drzewem tworzącym zwarte lasy, osiągającym wysokość 40 m. Sosna ma korę na starszych gałązkach i w górnej części pnia czerwonawożółtą, łuszcząca się natomiast w dolnej części pnia grubą, wielobocznie popękaną. Szpilki sztywne, długości 4-5 cm sinozielone, szyszki pojedyncze czasem po 2-3 stojące stożkowate, do 7 cm długie i do 3,5 cm szerokie.

Surowiec.
Sosna zwyczajna dostarcza  wielu surowców leczniczych. Pod koniec zimy i wczesna wiosna zbiera się pączki, zanim zaczną pękać, i suszy w temp. Poniżej 35*C. Niekiedy zbiera się młode pędy wybijające z pączków w okresie wiosennym mające dł. 5 cm Suszy się podobnie jak pączki. Przez odpowiednie nacinanie pni sosny uzyskuje się balsam sosnowy, nazywany potocznie żywicą sosnową, z której poprzez destylację i rektyfikację otrzymuje się olejek terpentynowy. Z młodszych gałęzi sosny przy wyrębie lasu zdejmuje się korę i suszy w warunkach naturalnych. Otrzymuje się jako surowiec korę sosny. Przez destylację z para wodną młodych wierzchołków oraz świeżego igliwia sosnowego uzyskuje się eteryczny olejek sosnowy.

Jedynie pączki sosny można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich.

Oczywiście wyżej wymienione surowce mogą pochodzić z innych gatunków sosny, np. sosny smołowej – Pinus rigida, z sosny Banka – Pinus Banksiana, z sosny czarnej – Pinus nigra, a nawet z innych drzew iglastych; modrzewia – Larix (zarówno europejskiego jak i polskiego; igliwie obrywamy w czerwcu łącznie z cienkimi gałązkami na których się znajdują), ze świerka – Picae (surowiec pozyskujemy od stycznia do I połowy kwietnia) i z jodły – Abies (zbieramy zimą i na przedwiośniu). Wszystkie te drzewa mają podobny skład chemiczny i podobne właściwości lecznicze.

Związki czynne
Szpilki, pączki i gałązki sosen, zawierają olejek eteryczny – do 1% (składniki: kamfen, pinen, limonen, fenchen, dipenten, octan borneolu), żywicę, glikozydy (piceinę, piceid, koniferyna, pinipikreinę), flawonole (pinobanksynę, taksyfolinę), witaminy (np. witaminę  C w ilości 150-250 mg/100 g), kwasy żywicowe, sole, aldehydy, gwajakol, pirokatechol, naftalen, garbniki, barwniki i in.

Działanie.
Pączki i pędy sosny działają wykrztuśnie, gdyż pobudzają czynności wydzielnicze błon śluzowych górnych dróg oddechowych, a także wzmagają ruch nabłonka rzęskowego. Działają również odkażająco, gdyż hamują rozwój drobnoustrojów. Ponadto wywierają łagodne działanie moczopędne, w niektórych schorzeniach skóry- antyseptycznie. Olejek sosnowy działa wykrztuśnie, bakteriobójczo, rozkurczowo. Olejek terpentynowy podany zewnętrznie, łagodnie rozgrzewa, działa słabo odkażająco. Dobrze wchłania się przez skórę, drażni silnie błony śluzowe dlatego doustnie nie jest stosowny, natomiast wyizolowane z niego pineny podane doustnie działają żółciopędnie. Kalafonia służy do wyrobu maści i plastrów jako składnik poprawiający ich konsystencję, oraz przyczepność do skóry. Dziegieć sosnowy działa odkażająco i przeciwgrzybiczo. Wchodzi w skład maści siarkowej złożonej, stosowanej przy chorobach skóry i świerzbie.

Działanie niepożądane.
Preparaty sosnowe stosowane w zalecanych dawkach nie wywołują działania szkodliwego. Wyjątkiem jest dziegieć sosnowy, który drażni nieco skórę i wchłania się częściowo wywołując niekiedy podrażnienia nerek po zastosowaniu na dużej powierzchni ciała.

Przepisy

Nalewka sosnowa
Składniki: pół szklanki  igliwia lub gałązek świeżych i zmielonych , 300 ml alkoholu.
Sposób przygotowania: zalać 300 ml alkoholu o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-6 razy dz. po 1 łyżeczce lub stosować zewnętrznie. Dzieciom wyciągi alkoholowe z sosny i innych drzew iglastych podawać w mleku z miodem w ilości 1 łyżeczki.

Kąpiel sosnowa wzmacniająca
Składniki: kilkanaście młodych pędów sosny lub 2-3 garście igliwia, 2-3 litry wody.
Sposób przygotowania: kilkanaście młodych pędów sosny lub 2-3 garście igliwia, zalać  2-3 litrów wody, przykryć i gotować na małym ognium10 minut. Odstawić na 15 minut i przecedzić do wanny wypełnionej 1/3 objętości woda o temp 37*C. Czas kąpieli 10-20 minut. Kąpiel działa pobudzająco na krążenie krwi w naczyniach obwodowych, nieco moczopędnie , uspokajająco, zmniejsza także bóle reumatyczne oraz spowodowane zapaleniem nerwów i zakończeń.

Nalewka sosnowa inna
Składniki : 1 szklanka igliwia lub całych gałązek , 500 ml wódki lub wina.
Sposób przygotowania: zalać 500 ml wina lub wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-6 razy dz. po 1 łyżeczce. Schorzałe miejsca (pryszcze, owrzodzenia, oparzenia, ropnie, liszaje, grzybice, łojotokowe zapalenie skóry) przemywać nalewką 4 razy dziennie.

Napar z igliwia lub gałązek
Składniki:3-4 łyżki igliwia lub gałązek, 2 szklanki wody.
Sposób przygotowania: zalać 2 szklanki wrzącej wody lub mleka; odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić 4-6 razy dz. po 150-200 ml; dzieci – 100-150 ml. Niemowlętom podaje 1-2 łyżeczki naparu 3-4 razy dziennie

Odwar z igliwia lub gałązek
Składniki: 3-4 łyżki gałązek, 2 szklanki wody.
Sposób przygotowania: 3-4 łyżki gałązek lub igliwia zalać 2 szklanki wody; gotować 5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; osłodzić miodem lub sokiem owocowym. Pić 4-5 razy dz. po 150-200 ml; dzieci – 100 ml; niemowlęta -1-2 łyżeczki płynu 3-4 razy dz. (max 6 razy w ciągu doby).

Olej sosnowy
Składniki: 1 szklanka . świeżych lub suchych i zmielonych gałązek albo samego igliwia, 300 ml oleju lub oliwy .
Sposób przygotowania: 1 szklanka . świeżych lub suchych i zmielonych gałązek albo samego igliwia zalać 300 ml oleju lub oliwy o temp. 60o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do wcierań leczniczych w klatkę piersiową, szyję, plecy, brzuch i pięty, po czym położyć się do łóżka i wypić napar sosnowy lub wodny wyciąg z mieszanki ziołowej w skład, której wchodzi drzewo iglaste.

Syrop sosnowy
Składniki; 1 szklanka, świeżego lub suchego igliwia (gałązek), uprzednio umytego i zmielonego, 200ml(600ml) wody, 100ml. soku cytrynowego lub pomarańczowego, 300ml wina lub wódki, 60 ml gliceryny, 250 ml cukru.

Sposób przygotowania: zalać 3 szklanki po 200 ml (600 ml) wody; gotować 20 minut; przecedzić; nie uzupełniać brakującej ilości wody!; do wywaru wlać 200 ml miodu, 100 ml soku cytrynowego lub pomarańczowego, 300 ml wina lub wódki, 60 ml (g) gliceryny i wsypać 250 ml cukru, wymieszać wszystko razem i odstawić. Przechowywać w lodówce. Zażywać 4-6 razy dz. po 1-2 łyżki; dzieci – 2-3 łyżeczki.

Syrop sosnowo-lukrecjowo-tymiankowo-żywokostowo-anyżowy (sosnę można zastąpić innym drzewem iglastym, a żywokost – korzeniem babki)
Składniki:2 łyżki igliwia lub gałązek sosny, 3 łyżki korzenia lukrecji, 2 łyżki tymianku, 4 łyżki korzenia żywokostu i 2 łyżki anyżku zalać 600 ml wody.

Sposób przygotowania: wszystkie składniki  gotować 10 minut; przecedzić: nie uzupełniać brakującej ilości wody; do wywaru wlać 100 ml miodu, 300 ml wódki lub wina, 60 g (ml) gliceryny, wsypać 200 ml cukru, wymieszać. Przechowywać w lodówce. Zażywać 4-6 razy dz. po 1-2 łyżki; dzieci – 2-3 łyżeczki syropku 4-6 razy w ciągu doby. Lek niezastąpiony w przeziębieniach, kaszlu, chorobach zakaźnych, nieżycie układu oddechowego, osłabieniu i rekonwalescencji. Można do niego dodać 100 ml soku owocowego, np. cytrynowego.

Masaże -wcieranie oleju sosnowego stosować przy wszelkich chorobach zakaźnych, nieżycie układu oddechowego,  przy zmarznięciu, gorączce, kaszlu, osłabieniu, przeziębieniu. Ułatwia zasypianie, ogólnie wzmacnia, udrażnia drogi oddechowe, rozgrzewa, poprawia krążenie, uspokaja i odkaża. W powieszeniu chorego nożna rozpylać nalewkę sosnową i palić igliwie drzew iglastych; to również pomaga.