ALOES ZWYCZAJNY (Nazwa łacińska – Aloe L.)

Wiadomości ogólne
Jest to wiecznie zielona roślina o charakterze drzewiastego sukulenta. Aloes przypomina wprawdzie kaktus, ale należy do rodziny Liliowatych (Liliaceae) liczących 180 gatunków.   Pochodzi z Afryki ( z Przylądka Dobrej Nadziei) i Madagaskaru. Do Europy dotarł przez wschodnie Morze Śródziemne. Aloes jest uprawiany  także w nadmorskich regionach Wenezueli i podzwrotnikowych regionach USA . Rośnie na ubogich w wodę glebach, piaszczystych i terenach kamienistych. Uprawiana jest we wielu krajach o klimacie gorącym, natomiast w krajach strefy umiarkowanej, hoduje się jako roślinę pokojową i szklarniową. Aloes drzewiasty (Aloe arboresens) osiąga w stanie naturalnym wysokość do 5 m ale hodowany w Polsce nie przekracza wysokości 1 m. Wytwarza silnie rozgałęzione cylindryczne korzenie, z których wyrasta silna, prosta łodyga, rozgałęziająca się w części górnej a dolnej pokryta fragmentami uschniętych obumarłych liści. U podstawy liści wyrasta nieraz po kilka odrostów, służących do wegetatywnego rozmnażania się rośliny. Liście są łodygowate, mięsiste, zielone, pokryte woskowym nalotem. Ich brzegi mają ostre kolce. Kwiaty wykształca tylko w warunkach naturalnych, bardzo rzadko domowych.

Surowiec
Do celów farmaceutycznych i doraźnego użytku domowego obrywa się liście ale nie ścina się ich metalowym nożem. Otrzymuje się z nich świeży sok z aloesu. Surowiec powinien pochodzić z roślin co najmniej trzyletnich i przed dalszym użyciem należy przechowywać go w lodówce do 10 – 15 dni. Służy do fabrycznego przerobu na płynne lub stałe preparaty doustne, roztwory do iniekcji, do użytku zewnętrznego oraz sporządzania prostych wyciągów w warunkach domowych. Do tych celów nadają się też liście innych pokrewnych gatunków: Aloe ferfox L, Aloe Africans Mill, Aloe vera L. Sok w postaci nieprzetworzonej służy jako silnie działający środek przeczyszczający.

Związki czynne
Świeże liście aloesu oraz wyciśnięty z niego sok zawierają wielocukry połączone z białkami o konsystencji śluzowatej a wśród nich aloektynę  podstawowy związek leczniczy, hydroksyantrazwiązki  organiczne – jako główny aloina, kwasy organiczne, cholina,karoteny,adeina, witaminy rozpuszczalne w wodzie, znaczne ilości soli mineralnych – cynk, miedź, magnez, żelazo, mangan, bor, molibden, sód, potas, witaminy-A,C,K.

Właściwości lecznicze
Sok z aloesu zawiera w swoim składzie substancje nazwane stymulatorami biogennymi. Mają one działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze i bakteriostatyczne, przeciwbólowe – w neuralgiach i bólach głowy, regenerujące błony śluzowe i skórę, żółciopędne i żółciotwórcze, przeczyszczające, hamujące rozwój niektórych nowotworów a przede wszystkim immunostymulujące czyli pobudzające i regenerujące mechanizmy obronne organizmu człowieka. Służyć może do leczenia oparzeń popromiennych. Gorzki smak alony pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Pomocniczo jest używany w leczeniu niedokrwistości. Przeciwskazania – preparatów z aloesu nie wolno używać w chorobach wątroby, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, krwotokach, ciąży, u dzieci do 12 roku życia.

Zastosowanie
Preparaty oparte na bazie aloesu stosuje się w nieżycie żołądka i jelit, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, wrzodzie żołądka i dwunastnicy, stanach kurczowych mięśni, nerwobólach, bólach stawów na tle reumatycznym, w astmie oskrzelowej, chorobach oczu ( zapaleniu rogówki, zmętnieniu, zmianach zwyrodnieniowych, stanach po jej przeszczepieniu, zapaleniu spojówek ), w leczeniu oparzeń, owrzodzeniach skóry, pęknięciach skóry, w leczeniu ukąszeń przez zwierzęta i owady, wysypkach, odleżynach, w chorobach przyzębia i zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej. Może służyć jako środek przeczyszczający ale obecnie jest rzadziej stosowany ze względu na możliwość uszkodzenia komórek wątroby.

Przetwory

Obecnie najbardziej popularne na naszym rynku są roztwory wodne soku z aloesu.

Aloesowa emulsja na poparzenia
Składniki: 8 łyżek soku aloesowego,2 jaja,3 łyżeczki soku z cytryny (lub limonki),3 łyżeczki   cukru,2 łyżki jogurtu naturalnego.

Sposób przygotowania: W misce wymieszaj sok z aloesu (świeży lub z apteki) z jajkami, aż powstanie jednolita masa. Dodaj jogurt, sok z cytryny lub limonki i cukier, a całość wymieszaj. Następnie emulsję wstaw na kilka godzin do lodówki. Taka aloesowa emulsja domowej roboty przyniesie natychmiastową ulgę podrażnionej skórze. Wystarczy ją delikatnie nałożyć opuszkami palców na poparzoną skórę, pozostawić na ok. 20 – 30 minut, a następnie spłukać ciepłą wodą i delikatnie osuszyć skórę.

Maść z aloesu
Składniki:1 łyżka soku aloesowego, 3 łyżki kremu lub maści Linomag (Alantan, tranowej, nagietkowej), 1 łyżka gliceryny płynnej, 1 łyżka wazeliny białej, olejek zapachowy (np. cytrynowy, migdałowy) – 3 krople. Sporządzać na ciepło. Maść aloesowa działa na skórę i wargi odżywczo, natłuszczająco, odkażająco, przeciwzapalnie, regenerujące i ochraniająco. Szczególnie dobre efekty uzyskuje się wleczeniu trądziku.

Miód aloesowy
Składniki: 100g miazgi, 200g miodu.
Sposób przygotowania: Zmiksować pocięte liście (zmiażdżyć). Na każde 100g miazgi dodać 200g miodu, po czym powoli ogrzewać do wrzenia. Przecedzić przez gęste sito i pozostawić w lodówce. Przyjmować po 1 łyżeczce rano na czczo oraz na 1 godz. przed obiadem. Jest środkiem ogólnie wzmacniającym, pobudzającym apetyt i przeciw nieżytowym.

Nalewka z aloesu z czerwonym winem
Składniki: 1/2 l czerwonego wina wytrawnego,5-6 liści aloesu,50 dag miodu.

Sposób przygotowania:Z aloesu (co najmniej 3-letniego) oberwać kilka dużych liści, umyć je, osuszyć i włożyć do lodówki na tydzień. Po tym czasie odważyć ok. 50 dag aloesu. Z liści poobcinać kolce, zdjąć skórkę i zmielić dokładnie miąższ. Do uzyskanej miazgi dodać 1/2 l czerwonego wina, dokładnie wymieszać, dodać miód i ponownie wymieszać. Przelać do szczelnego naczynia i  odstawić w ciemne chłodne miejsce na pięć dni. Po tym czasie wino przecedzić przez sitko (lub lepiej gazę) i porozlewać do ciemnych butelek. Taką nalewkę koniecznie trzymamy w lodówce. Aloesowa nalewka świetnie działa na przemianę materii, trawienie, wrzody żołądka i ogólną odporność organizmu. Raz na jakiś czas warto zastosować 3-tygodniową kurację: w pierwszym tygodniu wypijamy aloes 3 razy dziennie po 1 łyżce przed posiłkami, w drugim i następnym tygodniu po łyżce 1 raz dziennie. Kupując sok aloesowy w aptece, koniecznie zwróć uwagę na to, by nie zawierał konserwantów!

Napój aloesowo-cytrusowy
Składniki:10 liści aloesu,1/2 l soku z cytrusów.

Sposób przygotowania:Liście aloesu wkładamy na dobę do lodówki. Po wyjęciu obcinamy brzegi z kolcami i wydrążamy miąższ, który następnie wrzucamy do szerokiego dzbana i dodajemy 1/2 litra soku z cytrusów (może być sok pomarańczowy, grejpfrutowy lub cytrynowy)  i miksujemy. Tak otrzymany, zawiesisty sok możemy przelać przez sitko lub gazę, a następnie rozlać do butelek z ciemnego szkła i umieścić w lodówce. Sok można przechowywać przez tydzień. Taki napój ma właściwości oczyszczające organizm, wspomaga przemianę materii oraz wzmacnia odporność.

Wino aloesowe
Stosować je można w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, owrzodzeniu jelita grubego.
Przepis – liście rodziny trzyletniej zrywa się, myje i wkłada do lodówki na 7 – 10 dni. Bierze się 50 dkg liści, usuwa kolce i kroi na kilkucentymetrowe kawałki. Potem należy je zmiksować i dodać 1 l wina czerwonego, 50 dkg miodu. Po starannym wymieszaniu składników pozostawić w zamkniętym i ciemnym naczyniu na 3 – 5 dni. Wino cedzi się, rozlewa do butelek i przechowuje w lodówce.
Dawkowanie – w pierwszym tyg. 3 x 1 łyżeczkę do herbaty, a następnych 2 – 3 miesiącach 3 x 1 łyżeczkę do herbaty. Po tym okresie przyjmowania specyfiku należy zrobić przerwę 1 – 2 tygodniową i powtórzyć następny cykl.

Żel z aloesu
Składniki: świeże liści aloesu,500 mg witaminy C,1-2 kapsułki witaminy E.

Sposób przygotowania:Świeże liście aloesu należy zmiksować, taka aby uzyskać ok. ¼ szklanki miąższu, następnie dodać witaminy i wszystko jeszcze raz dokładnie wymieszać. Całość przełożyć do ciemnego, szklanego opakowania. Żel przechowywać w lodówce. Nakładać bezpośrednio na skórę na miejsca podrażnione. Aloesowy żel idealnie sprawdzi się jako skuteczny lek stosowany w leczeniu ran i wszelkich dolegliwości skórnych np. skaleczenia, oparzenia, egzemy. Posiada właściwości antyseptyczne, nawilżające i przeciwświądowe.

Żel aloesowy – inny przepis
Składniki: nalewka aloesowa – 6 łyżek, woda przegotowana – 6 łyżek, gliceryna płynna – 3 łyżki, żelatyna spożywcza – prawie cała łyżka stołowa.

Sposób przyrządzenia: żelatynę wsypać do rondelka, zalać wrzącą wodą i lekko podgrzewając składniki wymieszać aż do połączenia; dodać glicerynę zmieszaną z nalewką, znów mieszać i jednocześnie dolać 1 łyżeczkę wody kolońskiej. Przelać do odpowiedniego pojemnika i przenieść do zimnego miejsca, aby się zastygła. Wywiera działanie osłaniające, zmiękczające (rozpulchniające), przeciwzapalne, odkażające i regenerujące. Stosować do pielęgnacji skóry tłustej, z trądzikiem, po goleniu oraz do pielęgnowania stóp i dłoni zrogowaciałych i spękanych.