RUMIANEK POSPOLITY(Nazwa łacińska – Matricaria Chamomilla L.)

Wiadomości ogólne
Jest to roślina jednoroczna  z rodziny Złożonych (Compositae) występująca w całej Europie, Azji, w Ameryce Północnej i Australii. W Polsce rośnie jako chwast polny przy drogach i nieużytkach. Ze względu na duże zapotrzebowanie rumianek jest często uprawiany na plantacjach. Ma łodygę rozgałęzioną – do 60 cm. Kwiaty są zebrane w koszyczki, rozmieszczone pojedynczo na zakończeniach rozgałęzień. Jest to roślina silnie aromatyczna. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty rumianku pochodzące z krajów Europy środkowej zawierają więcej olejku aniżeli południowoeuropejskie.

Surowiec
Do celów leczniczych zbiera się koszyczki rumianku (Anthodium Chamomillae) z możliwie najkrótszą szypułką, gdy białe kwiaty na obwodzie mają położenie poziome. Suszy się szybko w przewiewie w temp. 35*C. Po wysuszeniu należy go przechowywać w szczelnym opakowaniu, w miejscu suchym i chłodnym.

Związki czynne w roślinie
Kwiaty zawierają 0,3 – 1,3 % olejku eterycznego. Jego składnikami są: chamazulen (6-18 %),postazulen, alfa-bisabolol i jego tlenki (25 – 50%), spiroeter, beta – farnazen, mircen, kadinen, i inne. Drugą grupę stanowią flawonoidy (związki roślinne o działaniu przeciwutleniaczy) jak: apigenina, luteolina, kwercetyna, 7-glukozydy a trzecią pochodne kumarynowe: umbeliferon i herniaryna. W samych kwiatach występują spirocykliczne poliacetyleny, cholina, karotenoidy, sole mineralne i śluz (do 17 %).

Działanie
Wyciągi z rumianku zawierają olejki eteryczne i dzięki temu wywierają działanie przeciwzapalne na błony śluzowe i skórę. Najbardziej czynnymi związkami są alfa-bisabolol i spiroeter, a w mniejszym stopniu chamazulen, któremu przypisuje się działanie przeciwalergiczne. Spiroeter hamuje wydzielanie histaminy (mediatora wyzwalającego reakcję alergiczną) oraz serotoniny i bradykininy (substancji wywołujących stany zapalne). Flawonoidy i związki kumarynowe zawarte w kwiatach działają rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, znosząc objawy kolki jelitowej. Dzięki temu rumianek przywraca prawidłową perystaltykę ( ruchy robaczkowe jelit), zapobiega wzdęciom i jest skutecznym środkiem wiatropędnym. Działa tez żółciotwórczo i uspokajająco.

Napary podawane małym dzieciom działają słabo przeczyszczająco. Eliminacja czynnych związków rumianku następuje poprzez nerki z moczem i wywiera działanie przeciwzapalne na kłębki nerkowe, moczowody i pęcherz moczowy. Pewne znaczenie ma również cholina, występująca w surowcu znacznej ilości, która ma działanie lipotropowe i przeciwzapalne. Związki azulenowe (rumiankowe) unieczynniające  działanie toksyn wytwarzanych przez gronkowce i paciorkowce a ponadto szybko zmniejszają lub całkowicie usuwają ból, swędzenie i pieczenie. Wyciągi z rumianku stosowane zewnętrznie działają silnie przeciwzapalnie i nieco słabiej przeciwuczuleniowo. Na włosy napary rumianku działają rozjaśniająco i nadają im lekko złocisty odcień.

Olejek z rumianku zastosowany na skórę (po rozcieńczeniu podłożem maściowym lub olejem roślinnym) działa antyseptycznie (hamuje rozwój Candida albicans i Staphylococcus aureus), przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie. Doskonale łagodzi objawy wyprysków, trądziku i łuszczycy. Wymieszany ze spirytusem i wcierany we włosy hamuje odczyny autoimmunologiczne w obrębie cebulek, powstrzymując wypadanie włosów. Olejek rumiankowy podany doustnie działa uspokajająco i przeciw lękowo (3-4 krople 1-3 razy dziennie). Zastosowany na skórę chroni przed promieniami UV.

Na bazie rumianku wyprodukowano lek homeopatyczny o nazwie Chamomilla, niezwykle skuteczny u dzieci, w likwidowaniu objawów związanych z ząbkowaniem: niepokoju, rozdrażnienia, bezsenności. gorączki, dyspepsji.

Działania niepożądane
Chociaż jeden ze składników olejku rumiankowego – chamazulen – ma właściwości przeciwalergiczne, to jednak rumianek stosowany zewnętrznie (do kompresów, przecierania skóry)może powodować reakcję uczuleniową u osób szczególnie wrażliwych.

Zastosowanie

Napar z rumianku do użytku wewnętrznego stosuje się:

• w stanach zapalnych przewodu pokarmowego,
• pomocniczo w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
• wrzodziejącym zapaleniu jelit,
• nadmiernej fermentacji w jelitach, wzdęciach, bólach brzucha
• odbijaniu i zgadze, braku łaknienia,
• w stanach skurczowych jelit i utrudnionym odchodzeniu gazów, zwłaszcza u dzieci i osób w podeszłym wieku,
• do wykonania lewatyw u małych dzieci w zaparciach stolca,
• w stanach zapalnych gardła, dziąseł, anginach.

W połączeniu z surowcem otrzymanym z innych roślin podaje się go jako:

• słaby środek uspokajający,
• żółciopędny,
• pomocniczo w przewlekłym zapaleniu dróg moczowych, pęcherza moczowego i kłębków nerkowych,
• do płukania w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, dziąseł, gardła, zatok obocznych nosa, w codziennej higienie jamy ustnej.

Do użytku zewnętrznego w:

• owrzodzeniach skóry,
• żylakach odbytu, szczelinach odbytu,
• owrzodzeniach żylakowatych kończyn dolnych,
• rumieniu i świądzie skóry,
• odleżynach,
• zapaleniu pieluszkowym i dzieci,
• alergicznym zapalenia skóry,
• oparzeniach termicznych i słonecznych I i II stopnia,
• niewielkich uszkodzeniach skóry promieniami Roentgena,
• okulistyce do przemywań stanów zapalnych rogówki i tęczówki,
• alergicznym ropnym zapaleniu spojówek i skóry powiek,
• inhalacjach, w zapaleniu górnych dróg oddechowych, dychawicy oskrzelowej (astmie), katarze siennym,
• kosmetyce do mycia, rozjaśniania włosów, do kąpieli regenerujących skórę.

W ginekologii:

• w upławach,
• w zapaleniu szyjki macicy, nadżerkach,
• w stanach zapalnych pochwy,
• świądzie i stanach zapalnych sromu,
• w zwalczaniu rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis),
• w bolesnym miesiączkowaniu.

Przetwory

Herbatka z rumiankiem na bezsenność.
Składniki: 25g melisy, 25g rumianku, 15g dziurawca, 10g chmielu, 10g mięty.
Wszystko zalewamy szklanką wrzątku i odstawiamy na 10-15 minut. Pijemy najpóźniej pół godziny przed snem.

Maść rumiankowa
Składniki: 2 łyżki wyciągu glicerynowego lub olejowego z rumianku, albo też 1 łyżka Azulanu wymieszana z 1 łyżką gliceryny; 2 opakowania 30 g Linomagu – kremu lub maści, albo też 60 g maści z witaminą A, lanoliny, euceryny czy maści Alantan.

Sposób przyrządzenia: do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć podłoże maściowe (np. Linomag) i gdy ulegnie ono rozpuszczeniu wlać do moździerza ekstrakt rumiankowy (glicerynowy, olejowy alkoholowy); składniki uciera, tak długo aż utworzą jednolitą masę. Ciepłą jeszcze maść przelać do odpowiedniego pojemnika. Przechowywać w zimnym miejscu. Maść rumiankowa wywiera takie działanie jak olej rumiankowy i może być stosowana w celach kosmetycznych (zamiast zwykłych kremów),jak i leczniczych.

Napar z kwiatów rumianku
Sposób przygotowania:1 – 2 łyżki stołowe koszyczka rumianku zalać 2 szklankami wrzącej wody i parzyć pod przykryciem 15 min. Odstawić na 5 min i przecedzić. Pić 1 szklankę 3 razy dziennie między posiłkami w stanach zapalnych przewodu pokarmowego jako środek rozkurczowy i wiatropędny. Ten sam napar można stosować zewnętrznie do płukania jamy ustnej, irygacji, okładów, przymoczek, nasączania tamponów dopochwowych oraz do inhalacji.

Napar inny przepis
Napar – Infusum Chamomillae sporządzony z 1 łyżki surowca na 1 szklankę wrzącej wody przyjmować doustnie w ciągu dnia w trzech porcjach. Dobre są także lekkie napary ze świeżych lub suchych kwiatów rumianku pite szklankami w ciągu dnia. Przy nieżycie przewodu pokarmowego zalecany jest napar (a nie nalewka), w małych dawkach, ale często, np. 50-100 ml co 2 godziny.

Olejek z rumianku
Flaszeczkę napełnić po szyjkę świeżymi, zebranymi w słoneczny dzień kwiatami rumianku, zalać oliwą z oliwek tłoczonych na zimno, szczelnie zamknąć i wystawić na 14 dni na słońce. Potem przechowywać w lodówce. To dobry środek na alergiczne wypryski skórne. Nalewkę zaś robi się tak: 4 łyżki kwiatów należy zalać pół litrem spirytusu, szczelnie zakręcić butelkę i odstawić na 14 dni w ciemne miejsce; raz dziennie wyjmować i potrząsać zawartością. Odsączyć i pić 2–4 razy dziennie po 20–30 kropli w kieliszku wody.

Zioła w schorzeniach wątroby
Zmieszać po 25 g kwiatów rumianku, rozdrobnionej kory kruszyny, liści mięty pieprzowej, ziela drapacza lekarskiego, ziela dziurawca, ziela fiołka trójbarwnego i ziela krwawnika. Zalać w termosie 1 łyżkę mieszanki, 1 szklanką wrzącej wody. Zamknąć i odstawić na 1 godz. Pić 2/3 szklanki rano na czczo i wieczorem w stanach po wirusowym zapaleniu wątroby jako środek przeciwzapalny, odtruwający, przeciwskurczowy, żółciopędny oraz pobudzający trawienie i łagodnie moczopędny.